Centrum Pamięci Strażników Granicznych Szeklerów

Szeklerzy zajmowali szczególne miejsce w społeczeństwie Królestwa Węgier: od średniowiecza żyli jako społeczność ciesząca się zbiorowymi prawami szlacheckimi i zobowiązana do służby wojskowej na wschodnich rubieżach Siedmiogrodu. Ich zadaniem była ochrona systemu granicznego oraz obrona wschodnich bram kraju – nie jako zawodowa armia, lecz jako wolna społeczność, z własnymi przywódcami i wewnętrznym porządkiem prawnym.

Od XVIII wieku, zwłaszcza za panowania Marii Teresy i Józefa II, szeklerska straż graniczna została oficjalnie włączona do systemu obrony granic Monarchii Habsburskiej. Wówczas powstały szeklerskie pułki graniczne, takie jak Szeklerski Pułk Piechoty Granicznej (1762). Choć wielu sprzeciwiało się ingerencji państwa – słynna masakra w Madéfalva (1764) była tego konsekwencją – rola strażników granicznych na długo określiła organizację wsi szeklerskich, ich życie edukacyjne, religijne i gospodarcze.

Szeklerscy strażnicy graniczni uczestniczyli w wojnach napoleońskich (np. w bitwie pod La Rothière), w rewolucji 1848–49, a także w I i II wojnie światowej. Ich historia ma więc znaczenie nie tylko lokalne, ale jest również integralną częścią europejskiej historii wojskowości.

Historia szeklerskiej straży granicznej łączy zbiorową tożsamość z odpowiedzialnością. Wystawa nie dotyczy walki, lecz porządku wspólnotowego, samoorganizacji i świadomego istnienia narodowego. Taka forma pamięci nie tylko odnosi się do przeszłości, ale także wyraża zobowiązanie wobec przyszłości – co jest szczególnie ważne w dzisiejszym, szybko zmieniającym się globalnym świecie, gdzie regionalne korzenie i wzorce wymagają ponownego wzmocnienia.

Centrum pełni również funkcję edukacyjną: organizuje zajęcia muzealne dla grup szkolnych oraz organizuje wydarzenia wspólnotowe.