Kishartyán

Ο οικισμός είναι κυρίως γνωστός για την πέτρινη τρύπα μέσα στα όριά του. Το σπήλαιο σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια του Κατώτερου Μειόκαινου (Egri-Eggenburg) σε ψαμμίτη (Σχηματισμός Ψαμμίτη Pétervására) κατά μήκος τεκτονικών ρωγμών, στρωματογραφίας και επιπέδων στρώσεων λόγω κατακερματισμού από πάγωμα-απόψυξη, κατάρρευσης, καιρικών συνθηκών και πιθανώς διάβρωσης, καθώς και ανθρώπινης παρέμβασης. Στη σημερινή του κατάσταση, μοιάζει περισσότερο με τεχνητή κοιλότητα παρά με φυσικό σχηματισμό. Το σπήλαιο είναι οριζόντιο, μονοεπίπεδο και συνήθως έχει τετράγωνη διατομή. Αποτελείται από τρία έως τέσσερα μικρότερα ή μεγαλύτερα διασυνδεδεμένα δωμάτια, τα περισσότερα από τα οποία είναι τετράγωνα και σαφώς διαμορφωμένα από ανθρώπους. Οι αρχικές φυσικές κοιλότητες μπορούν να παρατηρηθούν στην είσοδο και στα παράθυρα, όπου οι στρογγυλεμένες, οβάλ μορφές τους υποδηλώνουν την προέλευσή τους. Οι ντόπιοι διηγούνται μια ιστορία για έναν πολύ πλούσιο, αλλά πολύ δειλό βαρόνο από το κοντινό Καραντσάγκ, ο οποίος κρυβόταν στο σπήλαιο με την αγαπημένη του για μεγάλο χρονικό διάστημα επειδή φοβόταν να μονομαχήσει με έναν άλλο βαρόνο. Οι δουλοπάροικοί του τους έφερναν φαγητό τη νύχτα. Τόλμησε να βγει από το καλά προστατευμένο, μυστικό του καταφύγιο μόνο χρόνια αργότερα, όταν άκουσε για τον θάνατο του αντιπάλου του. Η αυθεντικότητα αυτής της ιστορίας είναι αμφίβολη, αλλά είναι βέβαιο ότι η αρχικά στενή κοιλότητα του βράχου στον απότομο γκρεμό πάνω από το πηγάδι της κοιλάδας δεν επεκτάθηκε σε ευρύχωρο κατοικήσιμο σπήλαιο από τους ανθρώπους των αρχαίων χρόνων χωρίς λόγο, σε αυτήν την εξαιρετικά αμυντική και καλά κρυμμένη τοποθεσία. Είναι πιθανό να κατοικήθηκε και κατά την προϊστορική εποχή, αλλά σίγουρα κατοικήθηκε κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Η άνετα επεκταμένη κοιλότητα, η οποία είχε ένα καλό πηγάδι που παρείχε νερό στην κοιλάδα από κάτω, μπορεί επίσης να χρησίμευσε ως κατοικία ερημίτη κατά τη μεσαιωνική εποχή. Το κατοικήσιμο σπήλαιο, που βρίσκεται σαν κάστρο στον απότομο γκρεμό, σίγουρα παρείχε καταφύγιο στους κατοίκους του χωριού κατά τις επιδρομές των Τατάρων και των Τούρκων. Από το 1982, το σπήλαιο αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως «Kőlyuk». Εμφανίζεται επίσης με διάφορα ονόματα στη βιβλιογραφία: Kishartyáni Kőlyuk (Eszterhás 1988), Kő-völgyi-kőlyuk (Szathmári 1982), Kő-völgyi Kőlyuk (Eszterhás 1989), Kő-völgyi Σπήλαιο Ερημίτη (Eszterhás 1988), Kővölgyi Σπήλαιο Ερημίτη (Eszterhás 1989), Kő-völgyi-hermitcave (Eszterhás 1989) και Σπήλαιο Ερημίτη (Szathmári 1982).